برای تحصیل اخلاص و ایجاد هدف و انگیزه الهی – از جمله در آموختن علم و دانش - راه‌کارهایی در روایات و کلام بزرگان ارائه شده است؛ که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1- گام برداشتن در مسیر شناخت و رضایت خدا:
انسان اگر خدا را بشناسد و در مسیر رضایت او گام بردارد، تمام کارهای او از جمله درس خواندن الهی خواهد شد. دانشجویى که هدفش از درس خواندن به دست آوردن تخصص و رفع مشکلات مملکت و قطع وابستگى به بیگانگان و خدمت به مردم و خلق خدا است و با همین انگیزه و با توجه به خداوند و ایجاد ارتباط با او درس می‌خواند، کارش مورد رضایت خداوند است و عبادت محسوب می‌گردد؛ چون هدف از عبادت، تقرّب انسان به خداوند متعال و ایجاد ارتباط معنوی با او است که با چنین نیّتى می‌توان هر عملى را به عبادت تبدیل کرد.
از نظر اسلام، علم و دانش آن است که موجب رشد و کمال انسانى شود و هدف از آن، خودسازى و خدمت به جامعه باشد. اگر هدف از یاد گرفتن آن، رسیدن به مال، ریاست دنیا و فخرفروشى باشد و باعث تکبر و غرور انسان گردد و خود را تافته‌اى جدا بافته بداند، نه تنها فضیلت شمرده نمی‌شود، بلکه مذموم و به تعبیر اهل معرفت، حجاب رسیدن به کمال انسانى و دام شیطان است. در تاریخ بشرى، کم نیستند دانشمندانى که علم آنها باعث هلاکت دین و دنیاى خود و پیروانشان شده است.
2- عمل به دستورات دینی:
اگر دانشمندى بخواهد به جاى عمل به دستورات دینى، وقت خود را تنها صرف انباشت علوم کند، قطعاً به کمال نخواهد رسید و با هدف الهی او سازگاری ندارد.
3- برنامه‌ریزی برای تأمین نیازهای معنوی: هر انسانی در مسیر بندگی خدا و تلاش در ابعاد مختلف باید رشد کند و شکوفا شود؛ بُعد اخلاقی و معنوی، بعد علمی، بعد جسمی، بعد اجتماعی، بعد هنری و بعد حرفه‌ای یا صنفی. هر انسان مسئولی در هر شغل و موقعیتی، اگر بخواهد خدمتگزار شایسته‌ای برای پیشبرد اهداف دین باشد، باید بنای شخصیت خود را این چنین، جامع و متوازن و معتدل بسازد. از میان این ابعاد، رشد معنوی انسان، اصالت و ضرورت دارد، و رشد انسان در سایر ابعاد زندگی، باید در خدمت و به هدف رشد معنوی صورت گیرد.
از همین راستا؛ ارتقای معنوی و تهذیب نفس، وظیفه هر دانشجو و طالب علمی، بلکه رسالت انسانی او است. هر انسانی در هر صنف اجتماعی که خدمت می‌کند وظیفه تلاش برای کسب کمال روحی را بر عهده دارد. این امانت، به دوش انسان با وصف انسانیت او نهاده شده نه به دوش انسان با وصف دانشجو و طالب علم بودنش.
البته ارائه برنامه اخلاقی نیازمند بحث جداگانه‌ای است که جزئیات آن با موضوع این گفتار تناسب ندارد، اما از آن‌جا که ارتباط مداوم با آثار اخلاقی، انگیزه و نشاط انسان را در حرکت به سوی کمالات معنوی تأمین و ناآگاهی و انجام کارهای اشتباه را کمتر می‌کند، بنابر توصیه بزرگان، مناسب است این قبیل آثار مورد مطالعه قرار گیرند. و براى این‌که طالب علم و دانش در تقویت قواى معنوى خود موفق شود لازم است در کنار تحصیل علوم، برنامه‌اى براى تأمین نیازهاى معنوى و روحانى از طریق خودشناسى و خودسازى تنظیم کند.